De wegdorpen zijn relatief jonge dorpen. In de dorpen vinden we vooral woningen. De dorpen verschillen van karakter, maar zijn allemaal sterk verweven met het omliggende landschap. Sommige wegdorpen hebben veel bijzondere bebouwing, zoals Roderwolde en Foxwolde. Die dorpen waarderen we hoog.

In de wegdorpen verandert al tientallen jaren weinig. Incidenteel komt er een nieuwe woning of schuur bij of wordt een bestaande woning of boerderij gesloopt en vervangen voor een nieuw gebouw.

We vinden het belangrijk dat onze dorpen op orde zijn en blijven. We blijven inzetten op vasthouden van het bestaande dorpsbeeld en inpassen van nieuwe ontwikkelingen binnen dat beeld. Dat betekent dat de hoofdvorm van bebouwing rechthoekig moet zijn en een kap heeft. Ook sturen we erop dat kleuren en materialen passen in het straatbeeld en het groene karakter van de erven mee het beeld bepaalt.

Voor dit gebied kiezen we categorie 2. Voor Roderwolde en Foxwolde is dat vanwege de bijzondere waarden categorie 3.
We hebben aandacht voor de uitstraling van de bebouwing en de omgeving. We kijken daarbij naar de vormgeving van het gebouw en of het gebouw in het straatbeeld past. Bouwplannen moeten passen bij de kwaliteiten van het gebied.

Omgeving

• Erven passen in het verkavelingspatroon en gebouwen op het erf volgen de verkavelingsrichting;
• Doorzichten tussen de bebouwing naar bijzondere open plekken of bijzondere bebouwing worden gekoesterd;
• Erven hebben een heldere opbouw, met het hoofdgebouw (de woning, winkel, boerderij) aan de voorzijde van het erf en een achtererf met schuren en bijgebouwen;
• Erven hebben een groene uitstraling met een streekeigen beplanting op en rond het erf;
• Het hoofdgebouw (de woning, boerderij of bedrijf) staat in de lijn van de verkaveling en met de voorgevel aan de weg;
• De afstand van het hoofdgebouw tot de weg is wisselend, waardoor een strakke rooilijn van de bebouwing ontbreekt.
  
  

Bebouwing

• Elk hoofdgebouw op een erf is anders en uniek en draagt bij aan een divers bebouwingsbeeld. Toch is het bebouwingsbeeld eenduidig, door de vergelijkbare maat en schaal van de bebouwing in de straat;
• Het hoofdgebouw (de woning, winkel, bedrijf) bepaalt het beeld van het erf. Daarom zijn bijgebouwen, schuren en aan- en uitbouwen in maat, schaal, plek en uitwerking ondergeschikt aan het hoofdgebouw;
• De hoofdvorm past bij het gebied: eenvoudig en langgerekt, één bouwlaag en met een steile kap (zadeldak) die het beeld domineert;
• Een gebouw op een bijzondere plek (bijvoorbeeld op de hoek van twee straten) of met een bijzondere functie (bijvoorbeeld een oud gemeentehuis of een boerderij) mag ook een andere, passende hoofdvorm hebben;
• Gebouwonderdelen als schoorstenen, dakkapellen, erkers etc. dragen bij aan een sprekende uitstraling van het hoofdgebouw;
• De representatieve gevel (vaak de voorgevel) is naar de straat gericht.
  
  

Uitwerking

• De gedekte kleuren van het gebouw ondersteunen het landelijke karakter van het gebied, bijvoorbeeld middentoon aardetinten;
• Het gebruik van materialen is traditioneel (rode tot lichtbruine baksteen, donkere dakpannen en hout), wordt zorgvuldig op elkaar afgestemd en op wat in de omgeving gebruikelijk is;

Voor de dorpen Roderwolde en Foxwolde gebruiken we ook nog onderstaande gebiedsprincipes:

• Bij boerderijen is de oorspronkelijke hoofdvorm en functie goed herkenbaar;
• De gevels zijn relatief gesloten en hebben verticaal gelede gevelopeningen (de ramen zijn meer hoog dan breed);
• Veel bouwstijlen komen voor. Dat zorgt voor een divers bebouwingsbeeld, maar de bebouwing heeft wel een onderlinge samenhang;
• De details en verhoudingen in de gevels passen bij de bouwstijl van het gebouw en ondersteunen het ontwerpidee van het gebouw.

Lees hieronder meer over het gebied en over de achtergrond van de gebiedsprincipes.

Kenmerken van de dorpen
De dorpen in dit gebied zijn gegroeid langs een weg, zoals Peizermade, of ontstaan bij een kruising van wegen, zoals Roderesch. Hoewel Nietap en Roderwolde al een lange historie hebben, zijn de meeste dorpen in dit gebied nog niet zo oud. Vaak zijn ze aan het begin van de twintigste eeuw ontstaan.

Altena
Met het ontginnen van de heidevelden is Altena ontstaan. Eerst bestaat het dorp uit plaggenhutten, maar die worden vervangen door stenen huizen. Bijzonder is dat in Altena in 1928 de eerste zogenoemde Woningwethuizen worden gebouwd aan de Vijverstraat en Altenaweg. Deze woningen met hun opvallend rode baksteen bepalen nu nog steeds het beeld.

Nieuw-Roden
Nieuw-Roden is gegroeid rond de kerk en de school. Door de sterke groei van Roden ligt Nieuw-Roden nu aan Roden vast.

Roderesch
Roderesch bestaat eerst uit een aantal boerderijen en groeit uit tot een klein dorp. De voormalige school vormt het hart van het dorp. 

Peizermade
Peizermade is een wegdorp. Boerderijen en woningen staan langs de weg van Peize naar Groningen. Toen deze weg is bestraat, is ook Peizermade als dorp gegroeid. Opvallend is de ruime afstand van de woningen tot aan de weg. Kenmerkend is dat alle woningen schuin staan ten opzichte van de weg, in de lijn van de verkaveling. Bij veel woningen ligt het vloerpeil hoger dan de omgeving. Dat stamt nog uit de tijd voor de inpoldering van de omgeving.

Nietap
Nietap is een oud handelsdorp met veel woningen, winkels en cafés en nauwelijks boerderijen. Het dorp is langzaam vastgegroeid aan Leek.

Roderwolde
Roderwolde en in het verlengde daarvan Foxwolde zijn gegroeid op een zandrug in het veen. Roderwolde is langs de doorgaande weg gegroeid vanaf de plek van de haven en de beeldbepalende molen die daarbij staat. Bijzonder is het noordelijk deel van Roderwolde, waar de woningen maar aan één zijde van de weg staan. Aan de andere zijde is er vrij zicht over de weilanden.

In de dorpen staat veel vrijstaande bebouwing, vooral langs de hoofdwegen, die vaak licht slingeren. De gebouwen staan met hun voorgevel aan de weg en volgen de richting van de verkaveling. Meer naar het hart van de dorpen staat de bebouwing dichter op elkaar, aan de randen is de afstand tussen de gebouwen groter. Daar zijn ook steeds meer doorzichten naar het landschap.
De openbare ruimte in het gebied bestaat uit (klinker)wegen, vaak met bomen aan weerszijden. De bomen zijn niet altijd oud, maar zorgen wel voor een groen beeld. Doordat de dorpen niet al te groot zijn, is het landschap altijd dichtbij. Het landschap is in de dorpen voelbaar en soms vanuit het dorp ook te zien, bijvoorbeeld in Peizermade en Foxwolde. De erven liggen vrijwel altijd aan de weg met een ruime voortuin met hagen, bomen en gras.

Kenmerken van de bebouwing
Doordat de dorpen door de jaren heen steeds wat groeiden, is er een divers bebouwingsbeeld ontstaan met gebouwen van verschillende bouwstijlen. Bijna geen enkel gebouw is gelijk.

De meeste bebouwing heeft een eenduidige hoofdvorm en bestaat uit één bouwlaag met een kap. De ambachtelijk traditionele bouw heeft de overhand. De gebouwen zijn eenvoudig maar zorgvuldig gedetailleerd. Accenten bestaan uit schoorstenen, houten dakkapellen en soms siermetselwerk in de voorgevel.

De gebouwen hebben een rode tot bruine baksteen en vaak witte kozijnen. Her en der komen ook in wittinten geverfde gevels of houten gevels voor. Het dak is van riet of donkere of oranje dakpannen.

Wilt u nog meer informatie over Noordenveld en de dorpen, lees dan verder in de Kwaliteitsgids Noordenveld. 

Tolhuisje aan de Roderwolderweg in Foxwolde (1971)
Foto: Onbekend
Bron: Drents Archief (MZ12102010103)